اخلاق در حسابداری و حسابرسی

اخلاق حسابداری چیست؟ حسابداری در جهان امروز از مهم‌ترین و حساس‌ترین حرفه‌هاست. به دلیل دسترسی حسابداران و حسابرسان به اطلاعات مالی افراد و نهادها، پایبندی به اصول و اخلاق در این حرفه از اهمیت بالایی برخوردار است. از این رو، این مقاله به بررسی اخلاق حسابداری، قوانین و اصول آن مانند اصل استقلال و تهدیدات پیش روی این اصول می‌پردازد.

اخلاق حسابداری (Accounting ethics) موضوع مهمی است، چرا که ما به عنوان حسابدار، پرسنلی کلیدی هستیم که به اطلاعات مالی افراد و واحدها دسترسی داریم. این قدرت شامل پتانسیل و توانایی سوء استفاده از اطلاعات یا دستکاری اعداد جهت بهبود مشاهدات شرکت یا افزایش مدیریت درآمدها نیز می‌‌شود. اخلاق در دوره‌‌ی حسابرسی به دست می‌‌آید. اگر حسابرسی با الزامات حسابرسی و اخلاق حسابداری مطابقت نداشته باشد، باید به سرعت متوقف شود.

دو زمینه عمل گسترده اخلاق کار

• شرارتهای مدیریتی: در این حوزه اعمال غیرقانونی، غیراخلاقی یا سوال برانگیز مدیران، همچنین انگیزه های چنین رفتارهایی و راههای ریشه کن کردن آنها موردبحث قرار می گیرد.
• معضلات اخلاقی: شامل مشکلات و مسائل اخلاقی می شود که مدیران هر روز با انواعی از آنها مواجه هستند مانند تعارض منافع، استفاده نـاصحیح از منابع و نقض قراردادها و موافقتنامه ها.

عوامل ایمنی لازم در واحد تحت حسابرسی

• انتخاب حسابرس توسط مدیریت واحد یا شرکت تحت حسابرسی به تصویب مرجع دیگری در شرکت برسد؛
• کارکنان شرکت یا واحد تحت‌حسابرسی که تصمیم‌های مدیریتی را اتخاذ می‌کنند، صالح و لایق باشند؛
• خط‌مشی‌ها و روش‌های واحد یا شرکت تحت حسابرسی، بر گزارشگری مالی منصفانه تاکید داشته باشد؛
• در شرکت یا واحد تحت حسابرسی، روش مدونی برای ارجاع خدمات حرفه‌ای،‌ به غیر از حسابرسی، وجود داشته باشد؛
• ساختار راهبری شرکت ازجمله کمیته حسابرسی، امکان نظارت کافی را بر کارکرد و ارتباطات شرکت یا موسسه تحت حسابرسی فراهم کرده باشد.

اخلاق و منشور اخلاقی اخلاق و رفتار اخلاقی به اصول عمومی بیشتری مانند صداقت، امانت و درستی دلالت دارد. منشور اخلاقی به یک سری قوانین تنظیم شده توسط گروه‌‌‌‌های دولتی حسابداران رسمی (chartered accountants) گفته می‌‌شود. اگرچه قوانین تنظیم شده توسط نهادهای مختلف در سراسر دنیا هر کدام برای خود منحصر به فردند، اما برخی قوانین جهانی هستند. بیایید نگاه دقیق‌تری به برخی از این قوانین مهم بیاندازیم.

فواید برنامه های مدیریت اخلاق

• نقشهای سازمانی برای مدیریت اخلاق ایجاد می کند.
• برنامه ای برای ارزیابی جاری نیازمندیهای اخلاقی تدوین می کند.
• ارزشهای عملیاتی و رفتارهای موردنیاز را ایجاد می کند.
• رفتارهای سازمانی را با ارزشهای عملیاتی هماهنگ می سازد.
• آگاهی و حساسیت نسبت بــه مسائل اخلاقی به وجود می آورد.
• دستـــورالعملهــای اخلاقــی را وارد تصمیم گیریها می کند.
• مکانیسم هایی را ایجاد می کند تا معضلات اخلاقی حل و فصل شوند.
• ارزیابی جاری را تسهیل و باتوجه به برنامه آن را روزآمد می کند.
• کمک می کند بتوانیم کارکنان را متقاعد کنیم که توجه به اخلاقیات تنها یک عکس العمل بدون تفکر و تعمق نیست که برای خلاصی از گرفتاری یا بهبود تصور عمومی انجام شود.
• قوانین و راهنما یکی از قوانین کلیدی نهادهای حسابداری حرفه‌‌ای در آمریکای شمالی، اصل استقلال است. طبق این اصل شما به عنوان یک حسابرس باید کاملا عینی به مسائل نگاه کنید و هیچ رابطه‌‌ای با مشتری نداشته باشید، زیرا این موضوع می‌‌تواند بر قضاوت شما و کار حسابرسی شما تاثیر منفی بگذارد. دو نوع استقلال وجود دارد:
• استقلال در حقایق استقلال در ظاهر استقلال در حقایق Independent in fact به هرگونه اطلاعات واقعی مانند اینکه آیا شما به عنوان حسابرس سهم یا سرمایه‌‌گذاری‌‌ در شرکت مشتری دارید یا خیر، گفته می‌‌شود. این حقایق اغلب به راحتی تشخیص داده می‌‌شوند. استقلال در ظاهر (Independent in appearance) بیشتر به شخص مربوط است. مثلا شما به عنوان حسابرس به یک مهمانی پایان سال در شرکتِ مشتری دعوت شده‌‌اید. می‌‌فهمید که مهمانی بسیار لوکس و مجلل است و در آن یک ساعت بسیار خوب هدیه می‌‌گیرید.
• آیا در ظاهر، حسابرسی که به مهمانی دعوت شده بود و هدیه‌‌ای نیز دریافت کرد، می‌‌تواند استقلال خود را در حسابرسی حفظ کند؟ به منظور حل مشکل بالقوه‌‌ی تضاد منافع، یک آزمایش مشاهده‌گر منطقی‌‌ انجام خواهد شد؛ مثلا یک مشاهده‌‌گر منطقی درباره‌‌ی این موقعیت چه خواهد گفت؟ تهدیدات برای استقلال همیشه تهدیدها و موقعیت‌‌هایی وجود دارد که می‌‌توانند سطح استقلال را پایین بیاورند. بیایید به برخی از این تهدیدات نگاهی بیاندازیم:

قوانین مهم دیگر برخی قوانین مهم دیگر توسط نهادهای حرفه‌‌ای حسابداری وجود دارند که در زیر به آنان اشاره می‌‌کنیم:

کارمزد حسابرسی مجاز نیست مثلا کارمزدهای حسابرسی که بر اساس درصدی از رقم درآمد خالص یا درصدی از وام بانکی دریافت‌‌شده گرفته شوند، مجاز نخواهند بود. درستکاری و احتیاط کار حسابرسی باید به طور جامع، هشیارانه و به شکل زمان‌‌بندی شده انجام شود.

صلاحیت حرفه‌‌ای  حسابرسان باید صلاحیت داشته باشند، یعنی هم دانش آکادمیک لازم و هم تجربه‌‌ی کافی در صنعت مربوطه را دارا باشند. وظیفه‌‌ی گزارش تخلف از قوانین این قانون اغلب به عنوان قانون افشا شناخته می‌‌شود. اگر یک حسابدار عمومی گواهی‌شده مشاهده کند که یکی از همتایان خود هر کدام از این قوانین را می‌‌شکند، مسئول ارائه‌‌ گزارش آن است.

محرمانگی حسابرس نباید همه‌‌ی اطلاعات مشتری را برای افراد خارج از شرکت افشا کند.
نتیجه­ گیری باتوجه به رابطه اخلاق حسابداری و بهبود تصمیم‌گیری و رفتار مدیران، به نظر می‌رسد ضروری است که نهادهای حرفه ای به فراهم کردن منشور اخلاقی که ضمن جامع بودن، از ضمانت اجرایی مناسب برخوردار باشد، همت گمارند تا بدین‌وسیله بتوان از وقوع رسوائی‌های مالی و کم شدن اعتبار حرفه پیشگیری کرد.