حسابداری مدیریت شامل طراحی و استفاده از حسابداری در داخل سازمان است. حسابداری مدیریت را نمی توان مجموعه ای از قواعد ثابت به حساب آورد. بلکه روش های حسابداری مدیریت به منظور دستیابی به هدف های سازمان از طریق بهبود تصمیم گیری توسط مدیران و کارکنان آن است. نظر به اینکه سازمان ها دارای هدف های مختلف می باشند و ترکیبی از اعضای مختلف محسوب می شوند، نمیتوان قواعد کلی و یکنواختی را برای کلیه سازمانها تدوین کرد. بنابراین، حسابداری مدیریت باید خود را با ویژگیها و نیازمندی های سازمان مربوط تطبیق دهد. در ادامه این مقاله از شرکت حسابداری اقتصاد قرن با ما همراه باشید.
اگر سازمان ها ، واحد های ایستا محسوب شوند ممکن است بتوان روش های حسابداری مدیریت منطبق با نیازهای آنان را تدوین کرد. اما، سازمانها همزمان با ورود و خروج مدیران و کارکنان تغییر میکنند. علاوه بر این ، اولویت ها و سیستم های ارزشی محیط نیز در حال تغییر است و ناگزیر سازمانها باید خود را با محیط در حالت تغییر مطابقت دهند. دو نیروی اصلی موثر بر سازمان های امروزین ، عبارتند از تغییرات تکنولوژی و رقابتهای جهانی . سازمان هایی که نتوانند خود را با این دو نیرو تطبیق دهند ، در بلند مدت قادر به ادامه حیاب نخواهند بود.
سازمان هایی که در چنین محیط های پویا فعالیت میکنند برای تهیه اطلاعات مورد نیاز، ناگزیر بر سیستم حسابداری مدیریت خود اتکا می کنند. چنانچه تکامل تدریجی سیستم حسابداری مدیریت از سیر تکاملی سازمان عقب بیفتد ، این سیستم در واقع ترمزی برای مواجهه با محیط در حال تغییر محسوب خواهد شد. بنابراین ، سازمانها باید با تغییرات محیط سازگار شوند و حسابداری مدیریت نیز باید خود را با تغییرات سازمان هم آهنگ کند. با این تربیت ، مطالعه حسابداری مدیریت در حقیقت بررسی یک فرآیند است و محدود به یادگیری مجموعه ای از روش ها نمی باشد. فرآیند حسابداری مدیریت نیز با ویژگیهای سازمان که پیوسته در حال تغییر است مرتبط می باشد . درک مفاهیم حسابداری مدیریت نیز مستلزم سناخت سزمان و نیروهای موثر بر آن است.
در بخشهای زیر، دو نیروی اصلی یعنی تغییر تکنولوژی و رقابت جهانی که آثار با اهمیتی را بر سازمانها به جا گذاشته اند تشریح می شوند. سارزمان ها به منظور مواجه۸ با این نیرو ها ، راه های مختلفی را برگزیده اند.
برخی از این راه ها نظیر مدیریت جامع کیفیت ، مدیریت به موقع موجودیها و هزینه یابی بر مبنای فعالیت در ادبیات مربوط به حسابدازری مدیریت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با شناسایی و یادگیری این تغییرات سازمانی میتوان نقش و فرآیند حسابداری مدیریت را نیز تشخیص و مورد تاکید قرارداد داد.
هدفهای سازمانی بسیار متنوع است. اما ، برخی از هدفها که بطور مکرر مورد تاکید قرار گرفته به شرح زیر است :
- سود آوری
- تنوع بازار
- رشد
- کیفیت محصولات
- خودکفایی مالی
- مسئولیت های محیط زیست
- حداقل کردن بهای تمام شده
- خدمات اجتماعی
صرفنظر از اینکه هدفهای سازمانی کدامیک از موارد بالا را در بر بگیرد ، وظیفه مدیریت حصول اطمینان از دستیابی به هدف های سازمان صورت می گیرد، معمولا مدیران در چهار نوع فعالیت اصلی درگیر می شوند :
- تصمیم گیری
- رهبری فعالیت های عملیاتی
- برنامه ریزی
- کنترل
برای انجام هر یک از فعالیت های چهارگونه بالا ، مدیریت نیازمند اطلاعات است. این اطلاعات می تواند از منابع مختلفی نظر اقتصاد دان ، متخصصین مالی ، کارکنان فروش و بازاریابی، کارکنان تولید و حسابداران مدیریت بدست آید.
هدف های اصلی حسابداری مدیریت
با توجه به موارد مشروح بالا ، هدفهای اصلی حسابداری مدیریت را میتوان به شرح زیر برشمرد :
تامین اطلاعات مورد نیاز مدیران برای تصمیم گیری و برنامه ریزی
کمک به مدیران در رهبری و کنترل فعالیتهای عملیاتی
انگیزش مدیران و کارکنان برای فعالیت در راستای هدفهای سازمان
سنجش و ارزیابی عملکرد واحد های تابعه ، مدیران و سایر کارکنان سازمان
تامین اطلاعات مورد نیاز مدیران برای تصمیم گیری و برنامه ریزی
در تصمیم گیری های با اهمیت ، مدیران واحد های انتفاعی عملا بر اطلاعات حسابداری مدیریت اتکا میکنند.
بنابراین ، درک ارتباط فرآیند تصمیم گیریبا اطلاعات حسابداری مدیریت حائز اهمیت بسیار است.
فرآیند تصمیم گیری
اگرچه هر یک از مدیران ، تصمیماتن خود را به گونه ای نسبتا متفاوت اتخاذ می کنند، اما اغلب آنان در مورد مراحل زیر در فرآیند تصمیم گیری توافق دارند :
تعریف مسئله
شناسایی راه حلها
گردآوری اطلاعات مربوط
تصمیم گیری
تعریف مسئله مهمترین مرحله در فرآیند تصمیم گیری ، تعریف مسئله است زیرا کلیه فعالیتهای بعدی این فرآیند به این مرحله بستگی دارد . چنانچه مدیران درک روشنی از مسئله در دست بررسی نداشته باشند ممکن است وقت ئو منابع مالی زیادی را صرف شناسایی راه حلها و گردآوری اطلاعاتی کنند که کمک موثری به حل مسئله ننماید. چون تعریف نا درست مسئله باعث اتلاف وقت و منابع می شود ، بنابراین تصمیم گیرندگان نباید برای شروع مرحله شناسایی راه حلها شتاب کنند . تعریف مسائل پیچیده مستلزم بررسی وقت دقیق و صرف وقت کافی است.
شناسایی راه حل ها هنگامی که مسئله تعریف شد ، این سوال مطرح می شود که چگونه باید آن را حل کرد؟ برای حل مسایل معمولا بیش از یک راه ممکن وجود دارد. در مرحله شناسایی راه حل ها ، مدیران می توانند از قوه ابتکار و خلاقیت خود استفاده کنند . در این مرحله ، نیازی به رعایت احتیاط نیست زیرا در مراحل بعدی نیز راه حل شناسایی شده مورد ارزیابی قرار میگیرد.
گردآوری اطلاعات مربوط مدیران برای تسهیل تصمیم گیری ممکن است به اطلاعات متنوعی نیااز داشته باشند. برخی از این اطلاعات ممکن است ذهنی ، برخی دیگر عینی ، قسمتی درون سازمانی و قسمتی دیگر برون سازمانی باشد. به همین ترتیب ، برخی از اطلاعات ممکن است بر مبنای قیمتها و رویدادهای گذشته و بعضی دیگر بر پایه انتظارات مدیران از قیمت هاو رویدادهای آینده باشد.
اطلاعات صرف نظر از ماهیت ، باید به موضوع مورد نظر مربوط باشد. در این عصر که به دلیل کاربرد وسیع کامپیوتر، مدیران با توده ای از ارقام و اطلاعات مواجه هستند ، تفکیک اطلاعات مربوط به مسئله در دست بررسی از اطلاعات نامربوط حائز اهمیت زیادی است.
تصمیم گیری در بدو امر به نظر می رسد که با تعریف مسئله ، شناسایی راه حل ها و گردآوری اطلاعات مربوط، تصمیم گیری آسان باشد اما در مسائل واقعی به ویژه مسائل پیچیده ، به ندرت چنین نظری درست است. در فرآیند تصمیم گیری غالبا یک متغیر به تنهایی نسبت به سایر متغیر ها یا عوامل برتری ندا رد بلکه چندین ضابطه تصمیم گیری با یکدیگر تعامل دارند. تصمیم گیری نهایی معمولا به مدل تصمیم گیری انتخابی بستگی دارد. مدل تصمیم گیری معمولا توصیف رویه ای است که بر اساس آن اتخاذ تصمیم می شود. مدلهای تصمیم گیری می تواند ساده یا پیچیده باشد. اما صرفنظر از سادگی یا پیچیدگی ، بکارگیری این مدلها، بر بالا بردن کیفیت تصمیمات اثر می گذارد. کیفیت تصمیمات نیز به نوبه خود بر دستاوردهای سازمان در راستای هدف های تعیین شده موثر است.
ویژگی های اطلاعات حسابداری مدیریت
- مربوط بودن
- به موقع بودن
- صحیح بودن
مربوط بودن یکی از ویژگیهای با اهمیت اطلاعات حسابداری مدیریت ، مربوط بودن است یعنی این اطلاعات باید با مسئله یا تصمیم در دست بررسی مرتبط باشد . اگرچه این ویژگی در اطلاعات حسابداری مالی نیز مطرح است اما ، در تهیه اطلاعات حسابداری مدیریت بیشتر مورد تاکید قرار میگیرد.
به موقع بودن اطلاعات حسابداری مدیریت باید به هنگام تهیه شود و به موقع در اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد زیرا ، با گذشت زمان ممکن است ارزش اطلاعات از دست برود. به موقع بودن اطلاعات حسابداری مدیریت از این لحاظ اهمیت دارد که این اطلاعات غالبا برای کنترل عملیات روزمره بکار گرفته می بکار گرفته می شود. حتی ممکن است در برخی موارد ، دسترسی به موقع به اطلاعات تقریبی به مراتب بهتر از دریافت دیرتر اطلاعات دقیق باشد.
صحیح بودن اطلاعات حسابداری مدیریت باید صحیح باشد زیرا به موقع ترین اطلاعات در صورت صحیح نبودن ، ارزش چندانی ندارد. مثلا ، برآورد نادرست مطالبات مشکوک الوصول ممکن است مدیران را در تصمیم گیری در مورد سیاستهای اعتباری گمراه سازد. بنابراین ، صحیح بودن ، یک پیش شرط با اهمیت برای اطلاعات مربوط و به موقع حسابداری مدیریت است .
کمک به مدیران در رهبری و کنترل
فعالیت های عملیاتی
رهبری و کنترل عملیات روزمره نیازمند مجموعه متنوعی از اطلاعات مربوط به فرآیند تولید یا ارائه خدمات است. مثلا ، در رهبری فعالیتهای عملیاتی ، مدیریت به اطلاعات مربوط به اقلام بهای تمام شده کالاها و خدمات نیاز دارد تا بتواند در تصمیمات قیمت گذاری از آن استفاده کند. بالاخره در کنترل فعالیتهای عملیاتی ، مدیریت ناگریز است که بهای تمام شده واقعی را با اقلام بودجه شده مقایسه نماید.
اطلاعات حسابداری مدیریت غالبا از طریق وظیفه جلب توجه به مدیران کمک میکند. گزارشهای حسابداری مدیریت به ندرت ممکن است مسائل تصمیم گیری مدیریت را حل نماید. اما ، این اطلاعات معمولا توجه مدیران را به مباحثی جلب می کند که نیازمند مهارتهای مدیریتی آنان است . برای مثال ، فرض کنید که هزینه برق مصرفی یک واحد انتفاعی به نحوی چشمگیر بیش از مبلغ بودجه شده باشد. این واقعیت ، تجاوز هزینه واقعی را از مبلغ بودجه شده بیان و یا توجیسه نمیکند و حتی پیشنهادی را برای انتخاب راه حلی مشخص ارائه نمی دهد اما توجه به مدیریت را به مسئله جلب می نماید. فرض کنید که بررسیهای بعدی نشان دهد که نرخهای مصوب برق افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. این اطلاعات به مدیریت کمک میکند که ساختار تصمیم را تعیین نماید. آیا لازم است در مصرف برق صرفه جویی شود ؟ آیا لازم است سیاعات کار کم شود؟ آـیا لازم است برای گرمایش به جای برق از انرژی گاز استفاده کرد؟
انگیزش مدیران و کارکنان برای فعالیت
در راستای هدفهای سازمان
اگرچه مدیران هدفهای سازمان را تعریف کرده انداماد سازمان مشتمل بر افرادی است که هدفهای خاص خود را دارا می باشند. هدفهای خاص افراد بسیار متنوع است و لزوما در تمامی وارد ، در راستای هدفهای سازمان قرار ندارد. یک مقصد کلیدی حسابداری مدیریت این است که انگیزه لازم را در مدیران ایجاد کند که فعالیتهای خود را در راستای دستیابی به این مقصد ، بودجه بندی است . در تهیه بودجه ، مدیریت ارشد سازمان تعیین میکند که چگونه منابع در دسترس باید به فعالیت های مختلف تخصیص یابد و کدامیک از فعالیتها باید مورد تاکید قرار گیرند. در مواردی که عملیات واقعی با اقلام بودجه شده مطابقت ندارد ، از مدیران مسئول خواسته می شود که دلایل مغایرت ها را بیان کنند.
سنجش و ارزیابی عملکرد واحد های تابعه ،
مدیران و سایر کارکنان سازمان
یکی از طرق انگیزش مدیران و کارکنان برای رهبری فعالیت ها در راستای دستیابی به هدف های سازمان اندازه گیری عملکرد آنان است. این قبیل اندازه گیریها را میتوان به عنوان مبنایی برای تشویق ، ارتقا یا اهدای مزایای مالی بکار گرفت. برای مثال ، برخی از واحدهای انتفاعی بخشی از مزایای مالی مدیران ارشد را بر اساس سود تحصیل شده توسط واحد های تحت مدیریت آنان تعیین و پرداخت می کنند.
حسابداری مدیریت علاوه بر اندازه گیری عملکرد اشخاص ، عملکرد واحد های تابعه نظیر بخشها ، خطوط تولید ، مناطق جغرافیایی و امثالهم را ارزیابی می کند. این ارزیابیها ، به مدیران واحدهای تابعه کمک میکند تا به بالاترین سطح ممکن عملکرد در واحد های زیر کنترل خود برسند. علاوه بر این ، از این گونه ارزیابیها می توان در سنجش توجیه پذیری اقتصادی طرح ها و سرمایه گذاری ها نیز استفاده کرد.
حسابداری مدیریت در مقایسه با حسابداری مالی
همانطور که در بخش هدف های حسابداری مدیریت تشریح شد ، کانون توجه در هر چهار هدف حسابداری مدیریت ، مدیران هستند . بنابراین ، کانون توجه حسابداری مدیریت نیز نیازهای اطلاعاتی مدیران در داخل واحد انتفاعی می باشد.
در حسابداری مالی ، با استفاده از اطلاعات مالی ، گزارشهای لازم برای گروه های ذیحق ، ذینفع ، و ذی علاقه خارج از واحد انتفاعی تهیه می شود. این گروه ها شامل سرمایه گذاران فعلی و آتی ، اعتباردهندگان ، تحلیلگران مالی ، کارکنان ، مشتریان و ارگانهای دولتی می باشد.
بین اطلاعات حسابداری مدیریت و حسابداری مالی تشابهات زیادی وجود دارد زیرا هر دو بدوا از اطلاعات تهیه شده توسط سیستم کلی حسابداری واحد انتفاعی استفاده می کنند. این سیستم ، شامل روش ها ، کارکنان ، و کامپیوتر هایی است که اطلاعات مالی اولیه راغ گردآوری و ذخیره می نماید. یکی از بخش های سیستم کلی حسابداری ، سیستم حسابداری بهای تمام شده (حسابداری صنعتی) است که اقلام بهای تمام شده را برای استفاده حسابداری مدیریت و حسابداری مالی گردآوری می کند. برای مثال ، اقلام بهای تمام شده تولید معمولا برای قیمت گذاری محصولات مورد استفاده قرار می گیرند که نوعی استفاده حسابداری مدیریت محسوب می شود. اما اقلام بهای تمام شده تولید همچنین برای ارزشیابی موجودیها و انعکاس آندر ترازنامه مورد استفاده قرار میگیرد که وظیفه حسابدار مالی است.
ممنونم بابت مطالب خوب و مفیدتون از حسابداری و حسابرسی واقعا نگاه من به حسابداری و حسابرسی تغییر پیدا کرده