گروه بندی حسابداری

گروه بندی حسابداری

متغیرهایی که توسعه حسابداری را شکل می­دهند تا حدودی به هم ارتباط دارند. اگر این اندیشه که حسابداری توسط محیط خود تحت تأثیر قرار می­گیرد را بپذیریم، منطقی است انتظار داشته باشیم تشابهاتی در حسابداری کشورهایی که دارای محیط­های تجاری مشابه هستند، وجود داشته باشد.

در حقیقت، ملل مختلف می­توانند بر اساس تشابهات حسابداری گروه­بندی شوند. قبل از بحث در مورد این گروه­بندی لازم است بر کلمه تشابهات تأکید گردد. هیچ  دو کشوری دارای یک رویه عمل حسابداری مالی یکسان نیستند. هر کشور دارای ترکیب منحصر بفردی از متغیرهای محیطی خود می­باشد که تواماً بر الگوی توسعه و تکامل حسابداری در آن کشور تأثیر گذاشته است.

بنابراین به جای تشابهات، در گروه­بندی کشورها تفاوتها را باید بر اساس کار قرار داد. به هر حال، به منظور دسته ­بندی در سطحی گسترده ­تر، تنها پنج مدل حسابداری عمده به شرح زیر شناسایی گردیده که اختصاراً معرفی می­گردند:

در ادامه این مقاله با شرکت حسابداری و حسابرسی اقتصاد قرن همراه باشید.

مدل انگلیسی- آمریکایی یا مدل آنگلوساکسون

بریتانیا، آمریکا و هلند کشورهای پیش آهنگ این گروه می­باشند. حسابداری آنها در راستای نیازهای تصمیم­گیری سرمایه ­گذاران و اعتباردهندگان جهت­گیری شده و تأکید صورتهای مالی حسابرسی شده بر قضاوت حسابرس و اظهارنظر او درباره نحوه مطلوب و منصفانه بودن این صورتها است. این کشورها دارای بازارهای سهام عادی و اوراق قرضه بزرگ و توسعه یافته­ای هستند، مکانی که شرکتها مبالغ سرشار سرمایه را از آن گردآوری می­کنند سطوح آموزشی بسیار بالاست و استفاده­ کنندگان اطلاعات مالی از خبرگی و مهارت بالایی برخوردارند.

این کشورها همچنین دارای تعداد زیادی شرکتهای بزرگ چند ملیتی هستند، برای مثال فیلیپس یک شرکت چند ملیتی هلندی و یونی­لور یک شرکت انگلیسی- هلندی است که شرکت فرعی آمریکایی آن یعنی لور برادرز به تولید و فروش مواد شوینده و پاک کننده اشتغال دارد.

مدل کنتیننتال

کشورهای قرار گرفته در این گروه شامل اغلب کشورهای قاره اروپا می­باشند. واحدهای تجاری در این کشورها دارای رابـطـه بسیـار نزدیکـی با بانکهایشان، که تأمین کننده اغلب نیازهای سرمایه­ای آنها هستند، می­باشند. به طور کلی حرفه حسابداری در این کشورها نسبتاً ضعیف ارزیابی می­شود، حسابداری مالی جهت­گیری قانونی دارد و نحوه عمل حسابداری به احتیاط زیاد گرایش دارد.

حسابداری مالی عمدتاً به سمت نیازهای تصمیم­گیری فراهم­کنندگان سرمایه جهت­یابی نشده است، بلکه معمولاً طـوری طراحـی می­شود تـا الزامات تـحمیـل شـده دولتـی همانند مـحـاسبه مالیات بر درآمد را برآورده سـازد، از اعتبارهندگان حفاظت کند، یا نشان دهندۀ مطابقت با برنامه اقتصاد کلان دولت مرکزی باشد. کشورهای فرانسه زبان آفریقایی کم و بیش مدل حسابداری کنتیننتال را دنبال می کنند.

مدل آمریکای جنوبی ( تورمی )

سومین مدل شامل اغلب کشورهای آمریکای جنوبی است. به استثنای برزیل، که مردم آن به زبان پرتغالی صحبت می­کنند، ملل این کشورها به زبان مشترک اسپانیایی صحبت می­کنند. چیزی که مدل آمریکای جنوبی را از مدل انگلیسی- آمریکای و مدل کنتیننتال متمایز می­سازد، استفاده مستمر از تعدیلات حسابداری بابت تورم می­باشد. این کشورها تجربیات زیادی در سازگاری با تورم داشته ­اند و حسابداری آنها منعکس­ کننده این واقعیت می­باشد. به­ طور کلی، حسابداری به سوی نیازهای برنامه­ ریزان دولت جهت­گیری می­کند و یکنواختی عمل بر واحدهای تجاری تحمیل می­گردد. حسابداری مبنای مالیاتی، اغلب برای مقاصد گزارشگری مالی نیز مورد­ استفاده قرار می­گیرد.

مدل اقتصاد مخلوط ( ترکیبی )

وقایع سیاسی ۱۹۹۰- ۱۹۸۹ در اروپای شرقی و شوروی سابق یک مدل حسابداری اختصاصی محیط خود را به وجود آورد که در صدد پاسخگویی به بقایای برنامه ریزی و کنترل اقتصاد دولتی بسیار متمرکز و نیز پاسخگویی به فعالیت های مؤسسات بازار مدار می باشد. در کشورهایی که این مدل کاربرد دارد، مؤسسات معمولاً در قالب سیستمهای حسابداری دوگانه عمل می­کنند.

یک سیستم شدیداً بر سر فصل متحده الشکل حسابها و بودجه و اعتبارات تکیه دارد تا بدین ترتیب برای مدیرانی که با سیستم اقتصاد قبل از فروپاشی آشنایی دارند اطلاعات تولید کند، سیستم دیگر به سوی بازارهای سرمایه داری جهت گیری کرده و تلاش دارد تا با مدل حسابداری انگلیسی- آمریکایی (با تأکید خاص بر استاندارهای بین­ المللی حسابداری) برابری جسته و در صدد فراهم کردن اطلاعات، عمدتاً برای سرمایه گذاران، بانکداران و تحلیل­گران مالی کشورهای سرمایهداری باشد. تطبیق این دو رویکرد نظری متفاوت با حسابداری مالی اگر غیرممکن نباشد، امری دشوار است.

در میان چالش­های انجام شده برای مدل اقتصاد مخلوط می­توان از مشارکتهای خاص، تعیین ارزش برای دراییهای مولد جهت خصوصی سازی واحدهای اقتصادی، ساماندهی حرفه حسابداری در سطح محلی و ملی، و کنترل بر توسعه و تکامل حسابداری نام برد. مرکز سازمان ملل متحد برای شرکتهای سهامی بین المللی، در امر پشتیبانی از مدل اقتصاد مخلوط نقشی فعال دارد.

مدل استانداردهای بین المللی

یک مدل نوظهور و متمایز از مدل­های پیشگفته را می­توان مدل استانداردهای بین المللی نامید که ریشه ­های آن در هماهنگی بین المللی حسابداری مالی، خصوصاً برای شرکتهای چند ملیتی و شرکت­ کنندگان بازارهای مالی بین المللی، نهفته است. با جهانی شدن بازارهای سرمایه، نهضت استانداردهای بین المللی مقبولیت بیشتری پیدا کرده است، به علت نفوذ عمده آمریکا در تدوین استانداردهای بین المللی، شباهتهای زیادی بین استانداردهای کمیته استانداردهای بین المللی(IASC) و استانداردهای هیأت استانداردهای حسابداری مالی (FASB)  وجود دارد.

هیأت استانداردهای بین المللی حسابداری

کمیته استانداردهای بین المللی حسابداری (IASC) توسط سازمانهای حرفه ­ای حسابداری کشورهای استرالیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ژاپن، مکزیک، هلند، انگلیس، ایرلند، و آمریکا درسال ۱۹۷۳ میلادی تشکیل شد. در حال حاضر، ۱۳۳سازمان حسابداری از ۱۰۳ کشور در این کمیته عضویت دارند. اعضای این کمیته تعهد نموده ­اند تا با حداکثر تلاش نسبت به پذیرش استانداردهای کمیته استانداردهای بین المللی حسابداری در کشورشان اقدام کنند.در سال ۲۰۰۱، این سازمان در پی تجدید سازمان نامش را به هیأت استانداردهای بین المللی حسابداری (IASB) تغییر داد.

• این هیأت (IASB) اصطلاح استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی (IFRS) را برای نام گذاری کل نماد استانداردهای بین الملی حسابداری معرفی نمود و استانداردهای بین المللی با اختصار IFRS تدوین و شماره گذاری می­شوند. بسیاری از کشورهای کمتر توسعه یافته با زیر ساخت محدوده حرفه حسابداری خود، از تمامی یا حداقل اکثر استانداردهای بین المللی حسابداری استفاده می­کنند. برخی استانداردهای بین المللی حسابداری تجدید نظر شده­اند اما شماره قبلی آنها حفظ شده است. برای مثال استانداردهای ۵ و ۱۳ حفظ شده ولی تجدید نظر آنها در استاندارد شماره ۱ اعمال شده است.
• پس از تلاشهای قابل ملاحظه سازمانهایی نظیر سازمان جهانی کمیسیونهای اوراق بهادار (IOSCO) و پنج کشور (استرالیا، کانادا، نیوزلند، انگلیس، و آمریکا) و نیز IASB، استانداردهای IASB به عنوان استاندارهای مالی با کیفیت بالا ارزیابی شد. در این رابطه کشورهای اتحادیه اروپا باید استاندارهای بین المللی حسابداری را در گزارشگری صورتهای مالی تلفیقی شرکتهای خود از ابتدای سال ۲۰۰۵ رعایت نمایند. متشابهاً، بورس­های سهام آمریکا استانداردهای IASB را دربست و بدون تعدیل ­از سال ۲۰۰۵ پذیرفته­اند.بورس­های استرالیا و کانادا هم از این استانداردهای تبعیت می­نمایند.
• تلاشهای چشمگیری در هیأت استانداردهای بین المللی حسابداری انجام شده است. در این رابطه IASB از طرفی به شدت از انعطاف پذیری و تعدد روشها و رویه ­های مجاز یک استاندارد کاسته، ولی از یک طرف دیگر الزامات افشا را افزایش داده است. در نتیجه به نظر می­رسد استانداردهای بین المللی حسابداری از منظر هماهنگ ­سازی در حال نزدیکی کامل به استانداردهای حسابداری مالی آمریکا (FASB) است.
• عامل دیگری که تأثیر کم ولی مثبت در نیل به سوی هماهنگ­سازی دارد استفاده از چارچوب­های نظری (مفاهیم گزارشگری مالی) در تدوین استاندارد است. IASB هم نظیر کانادا، انگلیس و استرالیا که به تبعیت از FASB اقدام به طراحی چارچوب نظری خود را دارا می­باشد. این چارچوب نظری شباهت نزدیکی به چارچوب نظری آمریکا (FASB) دارد، اما فقط آن اهدافی که برای تمامی استفاده کنندگان معمول است مورد تأکید قرار گرفته است.
• در این چارچوب، مبانی اندازه­گیری متعدد همانند بهای تمام شده تاریخی، بهای جایگزینی، ارزش خروجی و ارزش فعلی قرار دارد که بهای تمام شده تاریخی رایج­ترین خاصه اندازه­گیری محسوب گردیده که با سایر خاصه­ های دیگر ممکن است ترکیب گردد (مثل اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش در مورد موجودی کالا).